خانه قمگردی

در خیابان ارم قم و در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س)، گلزار شهدای سوم خرداد، قرار دارد که نه‌تنها روایتگر حماسه آزادسازی خرمشهر، یکی از پرافتخارترین نبردهای تاریخ ایران است، بلکه به یکی از نمادهای زنده مقاومت و ایثار شهر قم تبدیل شده است؛ گلزار شهدای سوم خرداد، مقصدی برای تماشای شکوه ایمان و فداکاری.

ویژگی‌های معماری بنا

بنای گلزار، ترکیبی از سادگی و معنویت است؛ معماری آن با حفظ احترام به مقام شهدا، در عین سادگی، حس حضور در فضای معنوی و تاریخی را القا می‌کند. سنگ‌قبرهای مرمر با خطوط خوش‌نویسی شده و مزین به نام، تاریخ شهادت و تصاویری از شهدا، در کنار فضای باز و درختان قدیمی خیابان ارم، فضایی آرامش‌بخش و متأثرکننده برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است.

در اطراف مزار شهدا، تابلوهایی با روایت‌هایی از عملیات بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر، بازدیدکنندگان را با تاریخچه این واقعه بزرگ آشنا می‌کند.

تاریخچه بنا

این گلزار در دهه ۶۰ شمسی و به دنبال شهادت رزمندگان قمی در عملیات بیت‌المقدس (سوم خرداد ۱۳۶۱)، شکل گرفت. شهدای مدفون در این محل از نخستین نیروهایی بودند که در قالب گردان‌های اعزامی از قم، به نبرد با نیروهای بعثی پرداختند. بسیاری از آن‌ها در جریان عملیات آزادسازی خرمشهر جان خود را فدا کردند.

نام‌گذاری این گلزار به "شهدای سوم خرداد" یادآور روز حماسی آزادسازی خرمشهر در سال ۱۳۶۱ است؛ روزی که ملت ایران یکی از بزرگ‌ترین پیروزی‌های تاریخ معاصر خود را رقم زد.

آشنایی با عملیات آزاد سازی خرمشهر

در سوم خرداد سال ۱۳۶۱، خرمشهر پس از ۵۷۸ روز اشغال توسط نیروهای بعثی، طی مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس و با رمز «یا محمد بن عبدالله» به دست رزمندگان ایرانی آزاد شد.

این عملیات که از دهم اردیبهشت آغاز شده بود، اهداف مهمی چون عقب‌راندن دشمن تا مرزهای بین‌المللی، اثبات قدرت جمهوری اسلامی و آزادسازی مناطق اشغالی را دنبال می‌کرد.

با آزادسازی خرمشهر، که نقطه اوج این عملیات بود، ضربه‌ای سنگین به ارتش عراق وارد شد. در جریان این نبرد بیش از ۱۶ هزار نیروی عراقی کشته یا زخمی و ۱۹ هزار نفر نیز به اسارت درآمدند. این پیروزی تأثیر بزرگی بر روند جنگ و روحیه ملت ایران داشت.

حضور پررنگ گردان‌های قمی در عملیات بیت‌المقدس

استان قم در جریان عملیات بزرگ بیت‌المقدس که به آزادسازی خرمشهر انجامید، حضوری چشمگیر و نقشی تأثیرگذار داشت. لشکر علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) قم از نخستین روزهای آغاز عملیات در جبهه‌های نبرد حضور یافت و رزمندگان قمی، با روحیه‌ای مثال‌زدنی، در خطوط مقدم ایفای نقش کردند. حاصل این مشارکت، تقدیم بیش از ۲۰۰ شهید والامقام از دیار کریمه اهل‌بیت(س) بود.

شهر قم اکنون میزبان پیکرهای پاک بسیاری از شهدای این عملیات است. گلزار شهدای سوم خرداد با ۴۶ شهید، گلزار شهدای شیخان با ۶۴ شهید و گلزار شهدای امامزاده علی‌بن‌جعفر(ع) با ۶۱ شهید از مهم‌ترین اماکنی هستند که پیکر شهدای بیت‌المقدس در آن‌ها آرمیده‌اند. این گلزارها، که در نزدیکی حرم مطهر حضرت معصومه(س) قرار دارند، به نمادهایی از غیرت، فداکاری و ایستادگی مردم قم بدل شده‌اند.

با آغاز عملیات بیت‌المقدس در دهم اردیبهشت سال ۱۳۶۱، رزمندگان قمی در قالب چند گردان وارد میدان نبرد شدند. فرماندهان جوان و باایمان، هدایت نیروها را بر عهده داشتند و از همان مراحل ابتدایی، شاهد ایثارگری و شهادت بسیاری از آن‌ها بودیم. حضور نیروهای قمی در محورهای عملیاتی جنوب، نشان از عزم راسخ مردمی داشت که دفاع از دین و میهن را فریضه خود می‌دانستند.

در جریان این عملیات، بسیاری از رزمندگان قمی گمان می‌کردند که تنها بخش کوچکی از خاک کشور آزاد خواهد شد؛ اما گستره عملیات فراتر از حد انتظار بود و به آزادسازی کامل خرمشهر منتهی شد. این در حالی بود که دشمن بعثی خرمشهر را دژ نفوذناپذیر خود می‌پنداشت و سقوط آن را غیرممکن می‌دانست.

سوم خرداد، نماد پایداری ملت ایران

سوم خرداد ۱۳۶۱ را باید به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نقاط تاریخ انقلاب اسلامی ایران ثبت کرد. فتح خرمشهر نه‌تنها دستاوردی بزرگ نظامی، بلکه نشان از ایستادگی ملت ایران در برابر تمام قدرت‌های جهانی بود. این روز، نماد مقاومت، عزت، غیرت و استقلال‌طلبی مردمی است که حاضرند برای خاک، ایمان و آرمان خود از جان بگذرند.

آزادسازی خرمشهر نه‌تنها روند جنگ را تغییر داد، بلکه اثرات آن در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و بین‌المللی نیز مشهود بود. امروز نیز در شرایط جنگ نرم و شناختی، همان روحیه و انگیزه می‌تواند راهگشای فتح خرمشهرهای پیش‌رو در جبهه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی باشد.

موقعیت جغرافیایی

گلزار شهدای سوم خرداد در خیابان ارم، روبروی مدرسه علمیه آیت الله گلپایگانی، یکی از اصلی‌ترین معابر منتهی به حرم حضرت معصومه(س) قرار دارد. این موقعیت ممتاز، دسترسی آسان زائران و شهروندان را به آن ممکن ساخته است. فاصله کوتاه تا صحن حرم، بازار بزرگ قم و دیگر اماکن زیارتی و تاریخی، این گلزار را در موقعیتی استثنایی از نظر فرهنگی و گردشگری قرار داده است.

کاربری و نقش فرهنگی

این گلزار صرفاً محل تدفین شهدا نیست، بلکه به یکی از فضاهای فرهنگی و معنوی شهر تبدیل شده است. در طول سال، مراسم‌های مختلفی از جمله آیین‌های گلباران، قرائت زیارت عاشورا، ویژه‌برنامه‌های سوم خرداد و هفته دفاع مقدس، و مراسم سالگرد شهدای شاخص در این مکان برگزار می‌شود.

همچنین، مدارس و گروه‌های دانش‌آموزی به‌عنوان بخشی از برنامه‌های تربیتی و آموزشی، از این مکان بازدید کرده و با تاریخ معاصر و فرهنگ ایثار آشنا می‌شوند.

نکات بازدید

• ساعات بازدید: بازدید از گلزار در تمام ساعات روز ممکن است، اما بهترین زمان بازدید، ساعات اولیه صبح یا عصرگاه است.
• احترام الزامی: رعایت سکوت، پوشش مناسب و احترام به مزار شهدا، از جمله نکات مهم هنگام بازدید است.
• عکاسی: امکان عکس‌برداری وجود دارد، اما بهتر است با رعایت حرمت فضا انجام شود.
• دسترسی آسان: این مکان در نزدیکی ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی، پارکینگ‌های عمومی و بازار واقع شده است.

مجاورت با مقبره یکی از محدثان برجسته شیعه

گلزار شهدای سوم خرداد در کنار مضجع محمد بن جعفر بن موسی بن قولویه قمی از محدثان شیعه در قرن سوم و اوایل قرن چهارم قمری قرارد دارد.

او پدر جعفر بن قولویه نویسنده کتاب کامل الزیارات و شاگرد سعد بن عبدالله اشعری و استاد کشی است. بیشتر رجالیان شیعه او را توثیق کرده‌اند.

محمد بن قولویه قمی از محدثان برجسته شیعه در قرن سوم هجری قمری بود. او در اوایل قرن سوم متولد شد و در سال‌های ۲۹۹ یا ۳۰۱ هجری قمری در شهر قم وفات یافت. محمد بن قولویه در نزدیکی بقعه علی بن بابویه، پدر شیخ صدوق، دفن شد. او در طول زندگی‌اش برای جمع‌آوری احادیث به سفرهای زیادی پرداخت و با بسیاری از بزرگان اهل سنت ملاقات کرد.

جاذبه‌های اطراف

بازدید از گلزار شهدای سوم خرداد را می‌توان با دیگر اماکن دیدنی و زیارتی نزدیک ترکیب کرد:
• حرم مطهر حضرت معصومه(س): در فاصله چند قدمی گلزار، یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شیعیان قرار دارد.
• مدرسه فیضیه: حوزه علمیه تاریخی با نقش مهم در تاریخ انقلاب اسلامی ایران.
• آرامگاه شیخان قم: مدفن اصحاب ائمه اطهار و علما و بزرگان و شهدای شیعه.
• موزه آستان مقدس حضرت معصومه(س): محل نگهداری آثار تاریخی و مذهبی ارزشمند.

پرسش های متداول

۱. گلزار شهدای سوم خرداد قم کجاست؟
در خیابان ارم شهر قم، در نزدیکی حرم حضرت معصومه(س) واقع شده است.

۲. چه کسانی در این گلزار دفن شده‌اند؟
بیش از ۴۰ شهید عملیات بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر از رزمندگان قمی.

۳. چرا این گلزار "شهدای سوم خرداد" نامیده شده است؟
به مناسبت سالروز آزادسازی خرمشهر در سوم خرداد ۱۳۶۱، که بسیاری از شهدا در آن عملیات به شهادت رسیدند.

۴. چه مراسم‌هایی در این مکان برگزار می‌شود؟
مراسم‌های مناسبتی چون زیارت عاشورا، آیین‌های گلباران، ویژه‌برنامه‌های سوم خرداد و هفته دفاع مقدس.

۵. چه جاهای دیدنی در اطراف گلزار وجود دارد؟
حرم حضرت معصومه(س)، مدرسه فیضیه، بازار قم، موزه آستان مقدس و کتابخانه آستانه.