کوچه ننه عباس قم؛ نمادی از مهمان‌نوازی قمی‌ها
اگر به دنبال تجربه‌ای اصیل از فرهنگ، تاریخ و سبک زندگی سنتی قم هستید، حتماً سری به کوچه ننه عباس بزنید؛ کوچه‌ای که نه فقط یک گذرگاه قدیمی، بلکه یکی از قدیمی ترین اقامتگاه های گردشگری در قم را در دل خود جای داده است. این محله خاطره‌انگیز، با بازارچه‌ای پر جنب‌وجوش و بناهایی با معماری کهن، مقصدی متفاوت برای گردشگرانی است که می‌خواهند قم را جور دیگری ببینند.
- گذری به دل یک محله با عطر مهمان‌نوازی
- تاریخچه کوچه ننه عباس؛ وقتی همه‌چیز با یک زن آغاز شد
- معماری کوچه ننه عباس؛ اصالت آجری قمی
- ویژگی‌های کوچه ننه عباس؛ از سفیدگری تا بازار نو
- کاربری بنا در گذشته
- کاربری بنا در زمان حال
- بهترین زمان بازدید از کوچه ننه عباس
- نکاتی که برای بازدید باید رعایت کنیم
- جاذبه‌های گردشگری اطراف کوچه ننه عباس
- پرسش های متداول
گذری به دل یک محله با عطر مهمان‌نوازی
قم، شهر زائران و مسافران، پر از کوچه‌های قدیمی با داستان‌هایی شنیدنی است. اما در میان همه این گذرها، «کوچه ننه عباس» جایگاه ویژه‌ای دارد. محله‌ای در دل منطقه ارم و خیابان ننه عباس، که با تاریخچه‌ای ۱۵۰ ساله به‌عنوان نمادی از مهمان نوازی مردم قم شناخته می‌شود. محلی که بوی مسافرخانه‌های قدیمی، صدای چکش سفیدگرها و گرمای محبت یک مادر قمی را هنوز می‌توان در آن حس کرد.
تاریخچه کوچه ننه عباس؛ وقتی همه‌چیز با یک زن آغاز شد
حدود ۱۵۰ سال پیش، زمانی که هنوز در قم خبری از هتل، مهمانسرا یا مسافرخانه نبود، بانویی به نام «ننه عباس» با رویی گشاده درب خانه‌اش را به روی زائران حرم حضرت معصومه (س) گشود. حاج نادعلی، صاحب مسافرخانه‌ای به نام «کاشانی» بود همسرش «ننه عباس» مدیر این اقامتگاه بود. علت اینکه به این خانم ننه عباس می گفتند این بوده که فرزند ارشدش عباس نام داشته و از آنجا که در قدیم به رسم عرب ها، کنیه می گذاشتند به این خانم، ننه عباس می گفتند و این نام به‌مرور بر محله نیز نشست.
بر اساس روایت دیگر، ننه عباس دو پسر داشته، که یکی از آن‌ها مورد اعتماد مردم و شاگرد یکی از شفابخش‌های مشهور قم بوده است. همین باعث شهرت این زن و خانه‌اش شد. در هر دو روایت، نقش اصلی را زنی قمی ایفا کرده که خانه‌اش را مأمنی برای زائران کرد؛ و از این رو می توان ننه عباس را مادر اقامتگاه‌های محلی قم لقب داد.
معماری کوچه ننه عباس؛ اصالت آجری قمی
کوچه ننه عباس بافتی تاریخی دارد و هنوز ردپای معماری پهلوی اول در آن مشهود است. آرایه‌های آجری ساده اما زیبا، دیوارهای خشتی و نماهای سنتی، نشان از ذوق و سلیقه معماران گذشته دارند. این نوع آجرکاری، نه‌فقط کاربردی، بلکه روایتی تصویری از تاریخ زندگی شهری قم است. حفظ و مستندسازی این نشانه‌ها می‌تواند پروژه‌ای ارزشمند برای دانشجویان و پژوهشگران معماری باشد.
ویژگی‌های کوچه ننه عباس؛ از سفیدگری تا بازار نو
یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های این محله، کارگاه سفیدگری مس است؛ شغلی ۱۳۵ ساله که هنوز در دل کوچه زنده است.
سفیدگری، هنری کهن در قلب قم است؛ هنری که امروزه به ندرت می‌توان نشانی از آن در بازارها یافت. در کوچه قدیمی و نام‌آشنای ننه عباس، جایی در دل بازار نو قم، هنوز تنها دکان سفیدگری باقی مانده که بیش از ۱۳۵ سال قدمت دارد. این دکان، میراثی خانوادگی است که نسل به نسل در خانواده‌ی تونش حفظ شده است.
برادران تونش، از اندک سفیدگران باقی‌مانده در قم‌اند که هنوز با عشق و تعهد، این شغل سنتی را ادامه می‌دهند. حاج قاسم تونش، برادر کوچک‌تر، از کودکی در کنار پدر و پدربزرگ خود، فوت و فن سفیدگری مس را آموخته و می‌گوید این حرفه، چون گوهری ارزشمند از نیاکانشان به آنان رسیده است. قاسم، اکنون ۶۵ ساله، از هفت سالگی پا به این راه گذاشته و بیش از پنج دهه است که در کنار برادر بزرگ‌ترش، اصغر تونش، با دستانی پرتوان، مس‌های رو‌سیاه را چون آینه جلا می‌دهد. این کارگاه کوچک، نه فقط محل کار که نماد پایداری یک سنت اصیل قمی است.
کاربری بنا در گذشته
خانه ننه عباس در گذشته نقش مسافرخانه‌ای را ایفا می‌کرد که با کمترین امکانات، بیشترین آرامش را برای زائران فراهم می‌ساخت. برخلاف امروز که اقامتگاه‌های متنوعی در قم هست، آن زمان، خانه ننه عباس از معدود پناهگاه‌های مسافران بود.
کاربری بنا در زمان حال
امروز، کوچه ننه عباس به بازاری کوچک اما پررونق تبدیل شده است. انواع پوشاک مردانه، زنانه و بچه‌گانه با قیمت مناسب در این بازار عرضه می‌شود. اگر به دنبال خریدی اقتصادی و با تنوع زیاد هستید، این بازار را از دست ندهید.
بهترین زمان بازدید از کوچه ننه عباس
پاییز و بهار، با هوایی معتدل و لطیف، بهترین زمان برای گشت‌وگذار در کوچه‌های قدیمی قم از جمله ننه عباس است. در این فصول، هم بازارها شلوغ‌ترند و هم فضای سنتی محله بیشتر جلوه می‌کند. همچنین، ایام خاص مذهبی مانند ولادت حضرت معصومه (س) و نیمه شعبان، حال‌وهوای خاصی به محله می‌دهد.
نکاتی که برای بازدید باید رعایت کنیم
به اصالت و بافت قدیمی کوچه احترام بگذارید.
اگر قصد عکاسی دارید، با کسب اجازه از کسبه و ساکنان اقدام کنید.
ساعات شلوغ بازار (صبح تا ظهر) بهترین زمان برای تجربه فضای محلی است.
پیشنهاد می‌شود برای بازدید کامل، حداقل یک تا دو ساعت زمان اختصاص دهید.
جاذبه‌های گردشگری اطراف کوچه ننه عباس
حرم حضرت معصومه (س): در فاصله کوتاهی از این محله، حرم مطهر قرار دارد؛ مقصد اصلی زائران قم.
بازار قم: شاهکار هنر و معماری ایرانی
حمام حاج عسکر خان: با معماری بی نظیر و ادامه کاربری تا به امروز و تجربه استحمام در دل تاریخ.
خانه تاریخی یزدان‌پناه: یکی از خانه‌های قدیمی نزدیک به این منطقه که امروز به رستوران سنتی تبدیل شده و پذیرای گردشگران خارجی و داخلی است.
پرسش های متداول
1. چرا به این محله "ننه عباس" می‌گویند؟
چون همسر حاج نادعلی، با داشتن پسری به نام عباس، به کنیه ننه عباس شهرت یافت.
2. شغل سنتی مهم این محله چیست؟
سفیدگری مس، با قدمتی ۱۳۵ ساله.
3. امروزه کوچه ننه عباس چه کاربری دارد؟
بازارچه‌ای برای خرید پوشاک با قیمت مناسب و تنوع زیاد.
4. چه زمانی بهترین وقت بازدید از این محله است؟
فصل‌های بهار و پاییز و ایام خاص مذهبی مانند نیمه شعبان.
