خانه وبلاگ

تاریخچه مشهد اردهال

قدمت مشهد اردهال به قرن ششم هجری بازمی‌گردد. این روستا به دلیل وجود بقعه‌ای منسوب به سلطان علی بن محمد باقر(ع)، فرزند امام باقر(ع)، به این نام شهرت یافته است. سلطان علی در سال ۱۱۳ هجری قمری به درخواست مردم منطقه به فین کاشان آمد و به مدت سه سال به تبلیغ و ارشاد پرداخت. او در سال ۱۱۶ هجری قمری به شهادت رسید و پیکرش در مشهد اردهال به خاک سپرده شد. مراسم قالی‌شویان نیز به یادبود شهادت او هر ساله برگزار می‌شود.

 

داستان شهادت حضرت علی بن باقر (علیه السلام)

در منطقه کاشان، مردم تصمیم گرفتند تا نماینده‌ای از جانب امام پنجم، حضرت محمد باقر (علیه السلام)، برای تعلیم اصول اسلام به آن‌ها بفرستند. به همین منظور، هیئتی به رهبری عامر بن ناصر به مدینه رفتند و از امام درخواست کردند تا یکی از آقازادگان خود را به آنجا بفرستد. امام با احترام به عامر و درخواست او، از فرستادن نماینده خود ابراز تردید کرد.

پس از مدتی، حضرت علی بن باقر (علیه السلام) به کاشان آمد و در قریه‌های مختلف به ارشاد مردم پرداخت. او در مسجد جامع کاشان نماز جماعت و جمعه برگزار می‌کرد و مردم از او بهره‌مند می‌شدند. اما پس از یک سال، خبر شهادت پدرش، امام محمد باقر (علیه السلام)، به او رسید و او به تبلیغ دین و حل مشکلات مردم ادامه داد.

حضرت علی بن باقر (علیه السلام) به دعوت مردم اردهال پاسخ مثبت داد و به آنجا رفت. والی اردهال، زرین نعل، از نفوذ او نگران شد و به فرماندار قزوین نامه نوشت. فرماندار، ارقم شامی را با لشکری به اردهال فرستاد تا حضرت را به قتل برساند. شب جمعه، وقتی مردم برای نماز جمعه به مسجد آمدند، نقشه دشمن برای محاصره حضرت آغاز شد.

حضرت علی بن باقر (علیه السلام) پس از ایراد خطبه‌ای تأثیرگذار، به رغم اصرار مردم بر ماندن، تنها سی نفر از یارانش را برای حفاظت نگه داشت و خود به سمت قریه خاوه حرکت کرد. دشمنان با خبر شدن از حرکت او، به تعقیبش پرداختند و در نهایت او را محاصره کردند.

در نبردی که درگرفت، علی بن باقر (علیه السلام) با شجاعت به جنگ دشمنان پرداخت و تعدادی از آن‌ها را به هلاکت رساند. اما در این میان، دشمنان با حمله‌ای غافلگیرکننده، به لشکر اسلام حمله کردند و در نهایت حضرت به شدت مجروح شد. او در حالی که بر زمین افتاده بود، خون از پیشانی‌اش می‌ریخت و در حال پاک کردن خون از چهره‌اش بود، به دشمنان نگاه می‌کرد و دعای شهادت را از خداوند طلب می‌کرد.

این‌گونه بود که حضرت علی بن باقر (علیه السلام) در میدان نبرد به شهادت رسید و نام او به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهدای اسلام در تاریخ ثبت شد. شهادت او نه تنها به عنوان یک واقعه تلخ، بلکه به عنوان یک درس بزرگ در تاریخ اسلام باقی ماند.

معماری بقعه سلطان علی بن محمد (ع)

بقعه سلطان علی بن محمد باقر(ع) نمونه‌ای زیبا از معماری اسلامی است. این بنا با گنبدی فیروزه‌ای و کاشی‌کاری‌های ظریف، جلوه‌ای خاص به روستای مشهد اردهال بخشیده است. داخل بقعه نیز با نقوش و تزئینات اسلامی آراسته شده و فضایی معنوی و آرامش‌بخش دارد. معماری این بقعه ترکیبی از سبک‌های دوره سلجوقی و صفوی است که نشان‌دهنده تاریخ غنی این منطقه است.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد مشهد اردهال

مشهد اردهال نه تنها به دلیل بقعه سلطان علی، بلکه به خاطر آیین قالی‌شویان شهرت دارد. این مراسم که در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت شده، هر ساله هزاران نفر را به این روستا می‌کشاند. علاوه بر این، طبیعت بکر و کویری اطراف روستا نیز جذابیت‌های خاص خود را دارد. چشمه‌های آب گوارا و باغ‌های سرسبز اطراف روستا، آن را به مقصدی ایده‌آل برای گردشگران تبدیل کرده است.

کاربری بنا در گذشته

در گذشته، بقعه سلطان علی بن محمد باقر(ع) به عنوان مکانی برای زیارت و عبادت استفاده می‌شد. این بقعه همچنین محل برگزاری مراسم مذهبی و آیینی بود که به تدریج به شکل امروزی مراسم قالی‌شویان درآمد. در دوره سلجوقیان، این بقعه مورد توجه خاص قرار گرفت و به عنوان یکی از مراکز مهم مذهبی منطقه شناخته می‌شد.

کاربری بنا در زمان حال

امروزه بقعه سلطان علی بن محمد باقر(ع) همچنان به عنوان مکانی برای زیارت و عبادت استفاده می‌شود. علاوه بر این، این بقعه به دلیل مراسم قالی‌شویان، به یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران تبدیل شده است. هر ساله هزاران زائر و گردشگر از سراسر ایران و جهان برای شرکت در این مراسم به مشهد اردهال سفر می‌کنند.

مراحل مختلف آیین قالیشویان مشهد اردهال

مراسم قالیشویان مشهد اردهال یکی از آئین‌های سنتی و معنوی است که به یادبود شهادت حضرت علی بن محمد باقر (علیه السلام) برگزار می‌شود. این مراسم شامل مراحل مختلفی است که هر کدام به نوعی نمادین و با ارزش‌های فرهنگی و مذهبی مرتبط است. در ادامه، مراحل مختلف این مراسم به تفصیل شرح داده می‌شود.

1. تاریخچه برگزاری مراسم

مردم فین پس از اطلاع از توطئه‌ای که برای حضرت علی بن محمد باقر (علیه السلام) چیده شده بود، با بیل و چوب و چماق به سمت اردهال حرکت کردند تا شاید بتوانند ایشان را نجات دهند. اما متأسفانه آن‌ها دیر به محل جنگ رسیدند و پس از دو روز درگیری، موفق به دسترسی به پیکر مطهر امامزاده شدند. آن‌ها بدن مطهر را در قالی سجاده‌اش پیچیدند و با ذکر «حسین حسین» تا کنار رود باریکرسف (که امروزه به نام چشمه شازده حسین (ع) شناخته می‌شود) آوردند. در این حین، جنگ با سپاه حکومتی ادامه داشت و مردم با سختی بسیار، بدن امامزاده را شستشو داده و به خاک سپردند.

2. پیش از مراسم

بافتن قالی: هر ساله به مناسبت این مراسم، هنرمندان منطقه از ماه‌ها قبل قالی‌ای بدون نقشه بافته و آن را برای مراسم آماده می‌کنند. این قالی نمادی از ارادت به اهل بیت (ع) و امامزاده است.

جمعه جار: یک هفته قبل از مراسم، در جمعه جار، جارچی‌ها در مسجد جامع فین اشعاری در مدح اهل بیت و لعن دشمنان می‌خوانند و مردم را برای شرکت در مراسم دعوت می‌کنند. این خبر به شهرها و روستاهای اطراف نیز منتقل می‌شود.

راه افتادن کاروان پیاده: در پنجشنبه قبل از مراسم، افرادی که مایل به شرکت در مراسم هستند، به مسجد جامع فین می‌روند و به سمت مشهد اردهال پیاده‌روی می‌کنند.

ختم قرآن: شب جمعه، قاریان قرآن در صحن امامزاده جمع می‌شوند و سعی می‌کنند قرآن را ختم کنند تا با حال و هوای معنوی بیشتری به مراسم روز بعد بپردازند.

3. روز مراسم قالیشویان

گردهمایی مردم فین: صبح روز مراسم، مردم در صحن‌های مختلف امامزاده جمع می‌شوند و به سمت جوی آبی در صحن شاهزاده حسین می‌روند. آن‌ها لباس مشکی به تن کرده و چماق‌های چوبی که به عنوان نماد سلاح‌های قدیمی آماده شده‌اند، به همراه می‌آورند.

جمع‌آوری اعانه: در آغاز مراسم، مقداری اعانه از مردم جمع‌آوری می‌شود و سپس با فریاد ذکر «یا حسین» به سمت حرم امامزاده می‌روند. در این مسیر، نوحه‌خوانی و سینه‌زنی انجام می‌شود.

بیرون آوردن قالی از امامزاده: مراسم با سخنرانی خطیب ادامه می‌یابد و پس از آن، یکی از بزرگان فین اعانه جمع‌آوری شده را به متولی امامزاده می‌دهد و از آن‌ها خواستار قالی مخصوص می‌شود. خادمان امامزاده قالی را گلاب باران کرده و به صورت لوله شده در می‌آورند.

حمل قالی تا پای چشمه: اهالی فین قالی را به سمت چشمه‌ای در ۸۰۰ متری شرق امامزاده می‌برند. این مسیر با شور و هیاهو طی می‌شود و حرکت آن‌ها به گونه‌ای است که گرد و خاک از زمین بلند می‌شود، نمادی از تلاش هاجر برای رساندن حضرت اسماعیل به چشمه آب.

جلوداران دسته: در جلوی دسته‌ها، مردی سوار بر اسب با جانماز ترمه‌ای بر دوش، به عنوان نماد جانماز امامزاده حرکت می‌کند. پشت سر او، اهالی خاوه علمی پوشیده از پارچه‌های سبز را حمل می‌کنند و گروه حاملان قالی نیز در پی آن‌ها هستند.

4. تطهیر قالی

شستن قالی در چشمه: پس از رسیدن به چشمه، قالی روی زمین گذاشته می‌شود و مردم دور آن جمع می‌شوند. آن‌ها با چوب‌های خود، آب را به سمت قالی می‌پاشند و مراسم لعن‌خوانی را آغاز می‌کنند. این عمل نمادی از تطهیر و غسل پیکر مطهر امامزاده است.

5. بازگشت به امامزاده و تحویل دادن قالی

بازگشت به صحن امامزاده: پس از شستشوی قالی، آن را بر دوش می‌گیرند و به سمت صحن امامزاده برمی‌گردند. در این مسیر، عزاداران نوحه‌خوانی کرده و سعی می‌کنند مانع از دست زدن مردم به قالی شوند.

تحویل قالی به بزرگان: در صحن شرقی، قالی به بزرگان فین و خاوه تحویل داده می‌شود. آن‌ها با فریاد «حسین حسین» قالی را به داخل امامزاده می‌برند و در جای خود قرار می‌دهند. این مراسم در ساعت ۱۳:۰۰ به پایان می‌رسد.

6. بعد از مراسم

شستشوی چوب‌دستی‌ها: پس از پایان مراسم، دسته‌ای از عزاداران به سمت چشمه می‌روند تا چوب‌دستی‌های خود را بشورند و گرد و غبار را از روی آن‌ها پاک کنند.

جمعه نشلجی‌ها: یک جمعه بعد از مراسم اصلی، مردم دوباره در امامزاده گرد هم می‌آیند و با برگزاری نوحه‌خوانی و تعزیه، به عزاداری می‌پردازند.

7. اقامت در مشهد اردهال

اگر علاقه‌مند به شرکت در این مراسم هستید، توصیه می‌شود از چند روز قبل برای رزرو اقامتگاه اقدام کنید، زیرا افراد زیادی از سرتاسر ایران برای شرکت در این مراسم به مشهد اردهال می‌آیند. بهترین زمان برای اقامت، حداقل روز پنج‌شنبه قبل از مراسم است تا بتوانید برای شرکت در مراسم روز جمعه آماده باشید.

بهترین زمان بازدید

بهترین زمان برای بازدید از مشهد اردهال و شرکت در مراسم قالی‌شویان، دومین جمعه پاییز (معمولاً بین نهم تا پانزدهم مهرماه) است. در این زمان، روستا حال و هوای خاصی دارد و مراسم قالی‌شویان با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌شود. اگر قصد دارید از طبیعت منطقه نیز لذت ببرید، فصل بهار و پاییز بهترین زمان‌ها برای سفر به این منطقه هستند.

نکاتی که برای بازدید باید رعایت کنیم

رزرو اقامتگاه: به دلیل استقبال زیاد از مراسم قالی‌شویان، بهتر است از چند هفته قبل اقامتگاه خود را رزرو کنید.

پوشش مناسب: از آنجا که مشهد اردهال یک مکان مذهبی است، بهتر است با پوشش مناسب و محترمانه به این منطقه سفر کنید.

همراهی با راهنما: برای درک بهتر تاریخ و فرهنگ منطقه، همراهی با یک راهنمای محلی می‌تواند بسیار مفید باشد.

رعایت آداب مراسم: در مراسم قالی‌شویان، به آداب و رسوم محلی احترام بگذارید و از ایجاد مزاحمت برای دیگران خودداری کنید.

جاذبه‌های گردشگری اطراف مشهد اردهال

کاشان: شهر کاشان با جاذبه‌هایی مانند باغ فین، خانه‌های تاریخی و بازار سنتی، تنها ۴۰ کیلومتر با مشهد اردهال فاصله دارد.

نیاسر: این روستا با آبشار زیبا و معبد آناهیتا، مقصدی عالی برای طبیعت‌دوستان است.

دلیجان: شهر دلیجان با غار نخجیر و طبیعت بکر، یکی دیگر از جاذبه‌های نزدیک به مشهد اردهال است.

قم: اگر به دنبال تجربه‌ای معنوی هستید، شهر قم با حرم حضرت معصومه(س) و مسجد جمکران، مقصدی ایده‌آل است.

سوالات متداول

مراسم قالی‌شویان در چه تاریخی برگزار می‌شود؟

دومین جمعه پاییز (معمولاً بین نهم تا پانزدهم مهرماه).

 

سلطان علی بن محمد باقر(ع) که بود؟

فرزند امام باقر(ع) که در سال ۱۱۶ هجری قمری به شهادت رسید.

 

معماری بقعه سلطان علی به چه دوره‌ای تعلق دارد؟

ترکیبی از سبک‌های دوره سلجوقی و صفوی.

 

بهترین زمان برای بازدید از مشهد اردهال چه زمانی است؟

دومین جمعه پاییز و فصل‌های بهار و پاییز.

 

مراسم قالی‌شویان در فهرست کدام سازمان جهانی ثبت شده است؟

در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت شده است.